We zijn weer fris terug na een aantal fijne weken op reis. Maar ik ben tot de conclusie gekomen dat het bijhouden van een blog in vakanties onbegonnen werk is. Voortaan kennen die maanden een ‘blogpauze’!
De vorige keer had ik beloofd iets te vertellen over een talentvol kunstenaar die naar eigen zeggen het definitieve en afdoende woord over kunst gesproken had.
Ik bedoelde hiermee Marcel Duchamp (1887 – 1968)
Ik had een aardige anekdote over hem gelezen, hoewel de meningen hierover wat uiteen lopen.
Het geeft in elk geval een mooie illustratie van filosofie en kunst in de periode die aanbrak na de Salonkunst.
Het fototoestel had zijn intrede gedaan en de verf kon nu in tubetjes mee naar buiten genomen worden. De tijd van het bereiden van verf en het natuurgetrouw schilderen in de ‘Salon’, was overbodig geworden door de moderne uitvindingen.
Het was als volgt gegaan in 1917 in New York.
Een groepje kunstenaars wandelde door een van de New Yorkse winkelstraten terwijl zij spraken over welk kunstwerk ieder van hen zou inleveren voor de tentoonstelling op de Salon van de ‘Society of Independent Artists’ in New York.
Eén van hen, Marcel Duchamp, liep plotseling de sanitairwinkel in die ze op dat moment passeerden. Hij wees de verkoper een urinoir aan die hij wilde hebben. De vrienden waren zeer verbaasd. Wie koopt er nou zomaar tijdens een wandeling een urinoir? ‘We waren toch bezig met kunst?’
Duchamp echter nam het geval mee naar huis, zette het op zijn kop en signeerde met verf op de rand van de pot een naam: R. Mutt.
Daarna leverde hij het werk in bij de Salon als zijn persoonlijke kunstwerk. De verontwaardiging was groot, de hilariteit niet minder.
Maar hoe dan ook, de ‘Readymade’ had hiermee zijn intrede in de kunst gedaan.
Duchamp, van Franse komaf, was een zeer getalenteerd kunstenaar die zich in korte tijd alle stijlen had eigen gemaakt. Hij worstelde nog met de hamvraag; Wat is kunst?
‘Waarom is het ene voorwerp wél kunst, en het andere voorwerp wat er exact op lijkt, niet?’
Kunst wordt vaak gemaakt om het oog te plezieren, maar Duchamp vond dat een kunstwerk aangewend moest worden als iets om over na te denken. Kunst is enkel de Idee die eraan ten grondslag ligt! Zoals deze omgekeerde urinoir ook een idee vertegenwoordigt.
Een Readymade is sindsdien een begrip van een voorwerp wat al bestaat, wat machinaal of industrieel geproduceerd is en waar de kunstenaar enkel zijn handtekening op zet.
Of het mooi of lelijk is, doet niets ter zake.
Ook is het niet uniek. Het voorwerp kan gemakkelijk vervangen worden door een ander exemplaar.
Wel is belangrijk dat er een tegenstelling zit tussen woord en beeld, dat het beeld op een onlogische plaats staat, en dat het een vervreemdend gevoel oproept.
Zo wordt het als kunstwerk verheven; met als reden dat de kunstenaar de mensen aan het denken wil zetten. De ‘Readymades’ waren voor Duchamp een aanzet om vanuit een kunstgegeven te filosoferen over het wezen van de kunst. Gevonden voorwerpen, een fietswiel op een keukenkruk, een droogrek voor flessen, alles was mogelijk.
Uiteindelijk kwam Duchamp tot de conclusie dat De Kunst ten dode opgeschreven was.
Hij schreef: ‘De wereld is al zo veel interessante zaken rijk, dat de kunstenaar overbodige daden
verricht als hij er nieuwe aan toe voegt.
Hij heeft zelf knappe kunstwerken gemaakt, zoals dit hieronder: ‘Naakt dat de trap af daalt’; een impressie van beweging.
En wij, wat is onze kijk op kunst? Kunnen wij daarover iets formuleren? Dat is toch niet samen te vatten! Werelden van verschil zitten er in kunststijlen en in het beleven van kunstwerken. Net zoveel verschillen als er kunstenaars en kunsttoeschouwers zijn.
Dat neemt niet weg dat ik iedereen wil aanmoedigen door te gaan met zijn of haar creativiteit en kunst. Misschien goed om eens na te denken wat ons drijft tot creativiteit en wat dat voor onszelf en onze naasten betekent.
Museumtips:
‘Paper Art’ CODA-museum Apeldoorn
allerlei bijzondere kunstobjecten van papier en karton
Jean Thomassen Museum Slager ‘s-Hertogenbosch
Ondertitel: ‘Knettergek of geniaal?’
Realistisch, bizar, humoristisch, maatschappijkritisch
The story about the urinal art is hilarious! I thoroughly enjoyed reading it and the rest of this blog post.